Electromagnetic radiation represents energy transmission through an immaterial medium through a flow of energy particles or quanta of energy. When passing through the material medium, there is an interaction with the medium through which they pass, and energy is transferred to the particles of the material medium. Ionising radiation (JZ) is electromagnetic radiation consisting of EM - --waves or particles with kinetic energy sufficient to ionise the substance they pass. During ionisation, orbital electrons are ejected from the atoms of the environment as negative ions and positive ions are formed from the rest of the particles. The ions formed in this way disturb the biochemical processes in the cells, which can lead to disturbances in their functioning and division and even to the occurrence of diseases, such as tumours. The effect of ionising radiation is reflected in the impact on proteins, lipids, carbohydrates and nucleic acids. The following can be recognised as occupational diseases: acute radiodermatitis, acute radiation sickness, acute radiation cataract, chronic radiodermatitis in case of exposure to ionising radiation for at least ten years, regular radiation cataract in case of exposure to ionising radiation for at least five years, malignant diseases and damage to the hematopoietic system. It is necessary to educate the entire population about the consequences that ionising radiation has on human health, provide complete protection to workers who work in radioactive radiation zones, apply all preventive and protective measures against the effects of ionising radiation in the workplace, and provide adequate, timely and professional assistance to all workers who were exposed to ionising radiation.

Medicinska sestra (tehničar) ima značajnu ulogu u lečenju i nezi pacijenata obolelih od malignih bolesti. Tokom primene radioterapije, medicinska sestra preduzima sve mere i postupke, realizuje intervencije u cilju pružanja adekvatne nege, duhovne i psihosocijalne podrške1 . Odnos između medicinske sestre i pacijenta treba da bude interaktivan i pun poverenja, a to je moguće postići pružanjem kvalitetne zdravstvene nege, što zahteva posedovanje praktičnih veština, ličnih kvaliteta i znanja. Takođe, medicinska sestra predstavlja važanu kariku u multidisciplinarnom timu. Ona najviše vremena provodi sa pacijentom i njegovom porodicom, najkompetentnija je u proceni pacijenta i njegovih simptoma2 . Takođe je najčešći prenosilac informacija između pacijenta i drugih članova tima, u tome mora biti konkretna i tačna.

Mnogi pacijenti se plaše zračenja, što čini pripremu pacijenta i njegove porodice još značajnijom. Sestre bi trebalo da daju informacije o koristima zračne terapije u lečenju raka, procesu planiranja zračenja, šemi zračenja, kao i o aktivnosti samog pacijenta u cilju preveniranja propratnih neželjenih efekata zračenja, u odnosu na svakog pojedinog pacijenta. Od naročitog je značaja posvetiti vreme razgovoru sa pacijentom, njegovom porodicom i pružiti podršku3 . Neophodno je da se zadovolje mere zaštite bazirane na principima vremena, udaljenosti i metalnih blokova. Zdravstveno osoblje treba da provede što manje vremena u blizini pacijenta, sa radioaktivnim izvorima, kao i njegovoj sobi, uz maksimalno korišćenje olovne zaštite. Stepen sporednih efekata zavisi od mnogih faktora, što uključuje volumen tkiva koji se zrači, ukupne dnevne doze zračenja, metode zračenja i određene individualne faktore4 . Akutna reakcija, na primer kod kože, dešava se tokom zračenja i uopšteno govoreći, povlači se za 2-4 nedelje po završetku kompletnog zračenja. Kasni sporedni efekti mogu da se pojave nekoliko meseci nakon kompletnog zračenja i mogu trajati duži vremenski period.

Tumor nije moguće apsolutno korektno definisati. Tumori se prepoznaju po jednom parametru, a to je abnormalni rast ćelija, tako da se one razlikuju od normalnih ćelija po tome što više ne reaguju na normalne mehanizme kontrole rasta. Tumori se karakterišu stalnom, patološkom i autonomnom proliferacijom ćelija. Po biološkim karakteristikama dele se u dve velike grupe: benigni i maligni tumori. Maligni tumori rastu brzo, vrše razaranje okolnog tkiva i ukoliko se na vreme ne otkriju i ne leče, dovode do smrti. Najveći broj karcinoma nastaje spontano, kao odgovor na nepoznati stimulus, ali za nekolicinu su odgovorni sledeći faktori: hemijski ili fizički karcinogeni agensi, virusi, nasledna predispozicija, hormonski poremećaji i dugotrajne hronične bolesti. Maligni tumori mogu da budu dobro, srednje ili loše diferentovani. Ukoliko su građeni od nediferentovanih ćelija, grupišu se u anaplastične tumore. Maligni tumori rastu brzo, uz infiltraciju, invaziju i destrukciju okolnog tkiva. Nemaju kapsulu, nisu jasno ograničeni i retko se odstranjuju u potpunosti. Pored metastaziranja, invazivnost je druga najvažnija karakteristika malignih tumora. Postoje tri osnovna pristupa lečenju malignih tumora: hirurška ekscizija, zračenje i hemioterapija, a uloga pojedinačnih pristupa zavisi od tipa i stadijuma razvoja tumora1 .

Medicinske sestre i tehničari koji rade sa pacijentima obolelim od malignih tumora vrše procenu stanja pacijenta, edukaciju, menadžment simptoma i negu pacijenta. Onkološki pacijent spada u grupu pacijenata kojima bi trebali pristupati samo kvalitetno edukovani medicinski radnici2,3.

U radu je analizirana uloga medicinske sestre i tehničara u pripremi citostatske terapije, kao i klinički problemi i intervencije sa kojima se susreću i obavljaju medicinske sestre i tehničari prilikom lečenja onkoloških pacijenata.